12 KB’lık moricons.dll gizemi: Bu eski Windows dosyası neden halen yaşıyor?

Windows işletim sistemi, yıllar içinde milyonlarca satır kod, yüz binlerce sistem evrakı ve sayısız grafik bileşenle adeta evrim geçirdi. Bu süreçte kimi belgeler, sistemin çalışması için hayati ehemmiyet taşırken, kimileri ise geçmişin dijital izleri olarak art planda sessizce varlığını sürdürdü. İşte o dijital kalıntılardan biri: moricons.dll.

Geçtiğimiz günlerde Microsoft’un kıdemli geliştiricilerinden Raymond Chen, “The Old New Thing” isimli resmi blogunda nostalji yüklü bir yazıyla bu enteresan belgeyi tekrar gündeme taşıdı. Yazılım tarihine meraklı olanlar için bu, gerçek bir piksel seyahati manasına geliyor.

Moricons.dll nedir? Ne işe fayda?

Adından da anlaşılabileceği üzere, moricons.dll, yani “more icons” (daha fazla ikonlar) manasına gelen bu evrak, Windows işletim sisteminin birinci yıllarına dayanan minik ikonların yer aldığı bir dinamik temas kitaplığıdır. Evrakın boyutu sadece 12 KB üzere küçük bir alana sahip; fakat içerdiği ikonlar, yazılım tarihinin değerli figürlerini simgeliyor.

Bu ikonlar birinci olarak Windows 3.1 devrinde kullanıldı. O vakitler, görsel arayüzler hayli sonluydu ve ikonlar sırf birkaç piksellik sade görsellerden ibaretti. Örneğin, MS-DOS uygulamaları için varsayılan ikon, gri taban üzerine sade bir “DOS” yazısından oluşuyordu.

Windows 3.0 sürümünde Microsoft, kimi eski MS-DOS programlarını pencere içerisinde çalıştırmaya imkan tanımaya başlamıştı. Bununla birlikte, sistemde yer alan bir yardımcı araç, sabit diski tarayarak çalıştırılabilir evrakları tespit eder ve bunlara özel yapılandırma bilgileri ile birlikte bir PIF (Program Information File) oluştururdu. Her PIF evrakına bir ikon atanırdı ve bu programlar, Program Yöneticisi altında “Windows Dışı Uygulamalar” isimli kümede listelenirdi.

Windows 3.1 ile birlikte, Microsoft bu süreci daha görselleştirilmiş hale getirdi. Set Up Applications isimli araç sayesinde, kullanıcılar artık sıradan ikonlar yerine daha şık görsellerle temsil edilen uygulamalarla karşılaşıyordu. Başlangıçta bu ikonlar progman.exe isimli yürütülebilir evrak içerisine gömülüydü. Lakin ikonların sayısı vakitle artınca, Program Yöneticisi bu yükü kaldıramadı ve ikonlar farklı bir evraka, yani moricons.dll içine taşındı. Böylelikle bu minik belge, bir nevi görsel arşiv haline geldi.

Moricons.dll günümüzde hala sistemde mi?

İlginç bir formda, bu tarihî ikon paketi bugün hala Windows 11 sistemlerinde yer alıyor. Moricons.dll evrakının içinde, yılların efsane yazılımları olan Turbo Pascal, Quattro Pro, WordPerfect, Lotus 1-2-3, cc:Mail ve Sidekick 2 üzere uygulamalara ilişkin ikonlar bulunuyor.

Aslında 64-bit Windows’a geçiş süreci, bu tıp eski evrakların sistemden büsbütün çıkarılması için bir fırsat olabilirdi. Bilhassa 64-bit mimarisi, MS-DOS uygulamalarını desteklemediği için, bu ikonların kullanımı da neredeyse imkansız hale geldi. Üstelik 32-bit’ten 64-bit’e direkt yükseltme yapılamadığı için birden fazla kullanıcı sistemi pak heyetimle sıfırdan yükledi.

Fakat buna karşın moricons.dll yaşamaya devam ediyor. Görünüşe nazaran Microsoft geliştiricileri, bu belgeyi sistemden büsbütün silmeye cüret edememiş. Tahminen de sistemin derinlerinde bir yerlerde, hala bu ikonlara gereksinim duyan küçük bir bileşen vardır tasasıyla belge korunmuş olabilir.

Gereksiz evrak mı, dijital miras mı?

Her ne kadar artık etkin olarak kullanılmasa da, moricons.dll bir dijital miras niteliği taşıyor. İçerdiği ikonlar, bir devrin yazılım dünyasını görselleştiren simgeler. Evrak küçük boyutlu olsa da, varlığı bize şunu hatırlatıyor: Teknoloji daima değişse de, geçmişin izleri bazen sistem klasörlerinde yaşamaya devam eder.

Bu durum şu soruyu da beraberinde getiriyor: Sanki moricons.dll üzere, sistemde hala yer kaplayan diğer hangi gereksiz evraklar var? Windows’un esaslı geçmişi göz önüne alındığında, yüzeyin altında keşfedilmeyi bekleyen daha birçok eski yapı taşı olabilir.

Bugün akıllı işletim sistemlerinden bahsederken, geçmişte birkaç kilobaytlık ikon belgelerinin ne kadar kıymetli olduğunu unutmak kolay. Fakat moricons.dll, sırf ikon değil; tıpkı vakitte yazılım tarihine bir pencere. Hala sistemde yer alması, tahminen de Microsoft’un bile unutmaktan çekindiği nostaljik bir sayfadır.

Yani bir dahaki sefere bilgisayarınızın “System32” klasörünü karıştırırken bu küçük evraka rastlarsanız, onu silmek yerine şöyle bir düşünün: Belki de bu 12 KB’lık evrak, geçmişle aranızdaki tek irtibat olabilir.