Araştırmacılar, evrenin “kayıp” maddesi hakkında yeni kanıtlar buldu

Evrenin büyük kısmının hangi unsurlardan oluştuğu, bilim dünyasında uzun müddettir tartışılan mevzular ortasında. Karanlık unsurun varlığı, galaksileri bir ortada tutan görünmeyen bir güç olarak öne sürülse de, bu görüş herkes tarafından kabul edilmiyor. Karanlık maddeyi direkt tespit etmek bugüne kadar mümkün olmasa da, gökbilimciler artık diğer bir sorunun karşılığına yaklaşıyor olabilir: Cihanın görünür husus açısından eksik olduğu düşünülen kısmı, yani “kayıp madde” nerede?

Yeni bir araştırma, bu kayıp hususa dair güçlü deliller ortaya koydu. Nature Astronomy’de yayımlanan çalışmaya nazaran, Caltech ve Harvard & Smithsonian Astrofizik Merkezi’nden (CfA) araştırmacılar, bu unsurun yerini tespit ettiklerini duyurdu. Gökbilimciler, hususun galaksiler ortasındaki boşluklarda ve halolar çevresinde son derece seyrek bir formda dağılmış olduğunu ve bu nedenle şimdiye kadar gözlemlenmesinin son derece sıkıntı olduğunu belirtiyor.

Araştırmanın temelinde, “hızlı radyo patlamaları” (FRB) olarak bilinen güçlü ve kısa vadeli kozmik sinyaller yatıyor. Bu ani güç patlamaları, milyarlarca ışık yılı uzaktan gelen radyo dalgaları olarak Dünya’ya ulaşıyor. FRB’lerin geçtiği yol boyunca karşılaştığı maddeler, bu sinyallerin hızında ve yayılma şeklinde küçük değişimlere neden oluyor. Bilim insanları da tam olarak bu değişimlerden yararlanarak, sinyallerin arasından geçen görünmez maddeyi ölçmeyi başarıyor.

Caltech’ten yapılan açıklamada, çalışmanın başyazarı Liam Connor, FRB’leri “galaksiler arası ortamın sisi içinde parlayan fenerler” olarak tanımlıyor. Bu ışık sinyallerinin ne kadar yavaşladığı hassas biçimde ölçülerek, ortada yer alan unsur ölçüsü hesaplanabiliyor. Böylelikle, direkt gözlemlenemeyen lakin varlığı hissedilebilen bu unsur hakkında kıymetli bilgiler elde ediliyor.

Araştırma takımı, kozmosun farklı bölgelerinde yer alan toplam 69 FRB verisini tahlil etti. İncelenen sinyaller, bizden 11,7 milyon ile 9,1 milyar ışık yılı uzaklıkta yer alan kaynaklardan geliyordu. Bunlar ortasında, şimdiye kadar kaydedilen en uzak FRB olan FRB 20230521B de bulunuyor. Her ne kadar bugüne dek binlerce FRB kaydedilmiş olsa da, sadece yaklaşık 100 adedinin hangi galaksiden geldiği kesin olarak belirlenebilmiş durumda.

Daha evvel yapılan araştırmalar, cihanda var olması gereken unsurun bir kısmının eksik olduğunu ve bunun büyük olasılıkla galaksiler ortası boşluklarda dağılmış halde bulunduğunu öne sürüyordu. Fakat FRB temelli bu yeni yaklaşım, kayıp hususun izini birinci kere bu kadar net bir formda ortaya koyuyor.

Bu bulgular sırf husus dağılımına dair değil, birebir vakitte cihanın nasıl geliştiğine ve genişlediğine dair değerli sorulara da ışık tutabilir. Bilhassa galaksilerin oluşumu, kütleçekimi tesirleri ve Büyük Patlama sonrası gelişmeler üzere mevzular, bu çeşit bilgiler sayesinde daha güzel anlaşılabilecek.