Eski Van Şehri kazılarında yeni yapılar ortaya çıkarıldı

Başta Urartular olmak üzere Ahlatşahlar, Eyyubiler, İlhanlılar, Anadolu Selçuklu, Akkoyunlular ve Osmanlı İmparatorluğu devirlerinde yerleşim yeri olarak kullanılan Van Kalesi’nin güneyindeki “Eski Van Şehri“nin ayağa kaldırılmasına yönelik çalışmalar devam ediyor.

Kültür ve Turizm Bakanlığınca desteklenen, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi (YYÜ) Sanat Tarihi Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Gülsen Baş Terzioğlu’nun başkanlığında iki yıldır yürütülen hafriyatlarda, ortalarında sanat tarihçi, tarihçi, mimari restoratör ve arkeologların bulunduğu 30 kişilik uzman grup misyon yapıyor.

Bu yıl yürütülen çalışmalarda, alandaki yapılar ortasında ilişkiyi kuran yeni bir yol, yanmış evrak ve kumaş kesimleri, seramik tabaklar, cam bilezik modülleri, boncuk, bronz sikkeler, tütün lüleleri bulundu.

Çalışmalar kapsamında Osmanlı periyoduna ilişkin pazar yerinin ortaya çıkarıldığı Eski Van Kenti’ndeki Ulu Cami, Kızıl Minare, Abbasağa Mescidi, Hüsrev Paşa Hanı, İkili Hamam, Miri Ambarı, 2 kilise ve sarnıcı da restore ediliyor.

Birçok noktada yürütülen çalışmalarla tarihi alanın tüm taraflarıyla ayağa kaldırılarak turizme kazandırılması hedefleniyor.

“MİMARİ DOKUYU ORTAYA ÇIKARMAYA ÇALIŞIYORUZ”

Prof. Dr. Terzioğlu, Eski Van Şehri’nin Urartu döneminden Osmanlı’nın son devrine kadar yerleşim yeri olarak kullanılan kıymetli bir alan olduğunu söyledi.

Tarihi alanda farklı etnik ve dini toplulukların bir ortada yaşadığı, kozmopolit ve varlıklı kültürel yapının izlerini görmenin mümkün olduğunu belirten Terzioğlu, şunları kaydetti:

“Bu yıl ki çalışmalarımızı kazılması planlanan alanların ayrıntılı belgelendirilmesi ve haritalama çalışmalarıyla başlattık. 16. yüzyıla ilişkin Osmanlı yapısı Hüsrev Paşa Hanı’nın batısında, toprak altında kalan mimari dokuyu ortaya çıkarmaya çalışıyoruz. Hafriyat çalışmalarında han ile temaslı taş örgülü duvarların sonlandırdığı yerlerle karşılaştık. Yerlerin boyutları, niteliği ve elde ettiğimiz bulgular alanın bir pazar yeri olabileceği istikametinde. Arşiv kayıtları, kentin pozisyonuna bağlı canlı bir ticarete sahip olduğunu ve sur içindeki alanda özellikle orta kapı etrafında ticari eserlerin pazarlandığı yerlerin olduğunu belgelemekte. Orta kapı civarında bir pazar yerini tespit ettiğimizi iddia ediyoruz. Hüsrev Paşa Hanı ile temaslı ikinci bir han yapısı olması da olasıdır. İlerleyen vakitlerde netlik kazanacak.”

Kazılarda yangın izlerine rastladıklarını, sırsız Osmanlı seramikleri, ay yıldız bezemeli cam bilezik parçaları, ay yıldız amblemli sırlı seramik tabaklar, boncuklar, farklı renkte boyalar, çok sayıda cam curufu, Osmanlı bronz sikkeleri, tütün lüleleri, yanmış evrak ile kumaş parçaları bulduklarını anlatan Terzioğlu, “Eski Van Şehri’nin sosyal yaşamına dair birçok bulgu elde ettik. Diğer bir çalışmamızı kentin yol dokusu üzerinde yoğunlaştırdık. Çifte Hamam’a ulaşımı sağlayan taş döşeme Osmanlı yolunun doğu ve batısını sınırlayan mimari dokuyu ortaya çıkarmayı amaçlıyoruz. Elde ettiğimiz bulgular kentteki toplumsal, siyasal, dini ve ekonomik yaşama dair ilgi cazip detaylar sunacak” tabirlerini kullandı.

Çalışmaları inceleyen Van YYÜ Rektörü Prof. Dr. Hamdullah Şevli ise Van’da Osmanlı ve Selçuklu dönemine ait ayakta kalan az sayıda yapının olduğunu, bunun da 1915-1918 yıllarında Ermeni ayaklanmaları ve Rus işgaliyle şehrin tahrip edilmesinden kaynaklandığını söyledi.

Etrafı surlarla çevrili Eski Van Şehri’nin o tarihlerde büsbütün yakılıp yıkıldığını belirten Şevli, şu bilgileri verdi:

“Selçuklu ile Osmanlı devrinde Van’ın eski yerleşim yeri burasıydı. 1915-1918 yıllarında Ermeni çetelerinin burada ayaklanarak Müslüman halkı katletmesi sonucu kentin yaklaşık 150 bin olan nüfusu 7 bine kadar düşmüş, kent harap edilmiş. Son periyottaki çalışmalar kapsamında alandaki Hüsrev Paşa ile Kaya Çelebi mescitleri restore edilerek ibadete açılmıştı. Çok donanımlı sanat tarihi, arkeoloji, mimarlık, kent ve bölge planlama, mimari onarım kısımlarımız var. Alanda büyük bir hafriyat çalışması yürütülüyor. Çalışmalar Kültür ve Turizm Bakanlığımızın dayanaklarıyla yürütülüyor. Yakın vakitte Bakanımız Sayın Mehmet Nuri Ersoy da alanda incelemelerde bulundu. Çalışmalara dayanak veren Sayın Bakanımız, milletvekillerimize ve Valimize teşekkür ederim.”

Eski Van Şehri’nde yürütülen kazı çalışmalarında, kentin geçmişine dair önemli bulgulara ulaşıldığını ifade eden Şevli, “Hüsrev Paşa Külliyesi’nin çabucak yanında bir pazar yerinin olduğuna yönelik bulgular var. Farklı seramik ve cam kesimleri tespit edildi. Çalışmaların sonucunda alanın geçmişte hangi emelle kullanıldığı tespit edilecek. Etrafı surlarla çevrili alanda mescitler, ibadethaneler, kamu binaları, yürüyüş yolları, pazar yerleri, satış noktaları, külliyeler, kervansaray, konaklama alanları var. Bunların tamamı bilim insanlarımızın, akademisyenlerimizin çalışmalarıyla gün yüzüne çıkacak. Burası tam manasıyla bir tarih, ticaret, kültür ve turizm merkezine dönüşecek” diye konuştu.