İki ülke arasındaki sınırın evlerin içinden geçtiği kasaba: Baarle

Avrupa’nın sakin bir köşesinde, sonlar haritalarda değil, kaldırım taşlarında, kafe masalarında ya da meskenlerin odalarında çiziliyor. Hollanda’nın Baarle-Nassau kasabası ile onun içinde dağınık bir halde yer alan Belçika’ya bağlı Baarle-Hertog isimli yerleşim, hudut anlayışına değişik bir boyut kazandırıyor.

Bu iki küçük yerleşim, aslında birbirinin içine geçmiş halde yaşıyor. Sokakta yürürken hangi ülkede olduğunuzu anlamak için yere bakmanız kâfi. Beyaz çarpı işaretleriyle belirtilmiş sonlar meskenlerin, dükkanların, hatta restoranların içinden geçiyor. Kimi meskenlerde mutfak Hollanda’ya, salon Belçika’ya ilişkin olabiliyor. Bir bardak kahve içerken hududu farkında olmadan geçmeniz mümkün.

Bu sıra dışı coğrafik yapı, yüzyıllar öncesine dayanan feodal toprak paylaşımının ve siyasi uyuşmazlıkların bugüne uzanan bir mirası. 12. ve 13. yüzyıllarda bu bölge, Brabant Dükü ile Breda Lordu ortasında modül kesim takas edildi. Her iki taraf vakit içinde çeşitli arazi alışverişleriyle bu karmaşık yapıyı oluşturdu. 1830’da Belçika, Hollanda’dan bağımsızlığını ilan ettiğinde, iki ülke ortasında kalan bu girift hudut problemi daha da bariz hale geldi.

Sorunu çözmek kolay olmadı. 1842’de yapılan bir muahedede, “statükonun korunması” prensibiyle her iki ülkenin de bölgede hak sahibi olduğu kabul edildi. Bu düzenleme, vakitle kasabanın günlük ömrünün bir kesimi haline geldi.

Kurallar tıpkı sokakta değişebiliyor

Bugün hudutlar teknik olarak hala orada. Lakin Avrupa Birliği’ne bağlı her iki ülkenin de Schengen bölgesinde yer alması, geçişleri zahmetsiz hale getiriyor. Tekrar de tüzel hudutlar hayatın birçok alanında kendini hissettiriyor.

Örneğin Belçika’da havai fişek satışı yıl boyunca özgürken, Hollanda’da sırf yılbaşı devrinde müsaade veriliyor. Bu nedenle tıpkı sokakta yer alan iki dükkandan biri satış yapamazken, birkaç adım ötedeki oburu eserlerini rahatlıkla sergileyebiliyor. Benzeri biçimde Hollanda’da yasal içki yaşı 18 iken, Belçika’da 16. Bu fark, gençlerin bar tercihlerinde bile tesirli olabiliyor.

Geçmişte, Hollanda’daki restoranlar Belçika’dakilere kıyasla daha erken kapanmak zorundaydı. Bunun üzerine birtakım işletmeler masalarını hududun Belçika tarafına taşıyarak, kendi içinde yaratıcı bir tahlil geliştirdi. Vergi oranlarındaki farklılıklar da alışveriş tercihlerini etkiliyor. Akaryakıt, sigara üzere eserlerde Belçika daha ucuzken, temel besin eserleri çoğunlukla Hollanda’da daha uygun fiyatlara satılıyor.

Sınırların iç içe geçtiği kasaba

Baarle’nin yapısı, sırf coğrafik değil, kültürel olarak da iç içe geçmiş bir hayat sunuyor. Birebir lisanı konuşan, misal kültürlere sahip iki halk, bu karmaşık hudut tertibine karşın ahenk içinde yaşamayı başarıyor. Lokal halk, farklı kurallarla yaşamaya alışmış; sonlar onlar için artık gündelik hayatın doğal bir modülü.

Bu istikametiyle Baarle, Avrupa’nın “birlik içinde çeşitlilik” fikrini küçük ölçekli lakin etkileyici bir biçimde yansıtan bir örnek olarak öne çıkıyor. Bir yandan tarihin izlerini taşırken, başka yandan geleceğin birlikte yaşama kültürüne dair güçlü bir ileti veriyor.