Mücbir sebep, hukukta misyonun, taahhüdün ve sorumluluğun yerine getirilmesine mahzur teşkil edebilecek nitelikte bulunan vefat, iflas, hastalık, tutukluluk, afet ve buna benzeri hallerdir. “Mücbir sebep” kavramı hukukun temel kavramlarından birisidir ve hukukun çabucak hemen bütün kollarında uygulaması görülmektedir.
‘Mücbir sebep’ hukukta, bir sorumluluğun yerine getirilmesini yahut bir hakkın yahut hukukî imkânın yahut yasal bir avantajın kullanılmasını yahut talep edilmesini, kısmen yahut büsbütün, süreksiz yahut daimi surette engelleyen, bu niteliği hasebiyle sorumluluğu kaldıran yahut yerine getirilmesini, müddetini ve vadesini geciktiren yahut sorumluluğun niteliğini değiştiren, bir hakkın yahut hukukî imkânın yahut yasal bir avantajın kullanılmasına ait müddetlerin yine tanınmasını, mühletlerin uzatılmasını yahut eski hale iade edilmesini gerekli ve mecburî kılan, kişinin evvelden beklemediği, öngöremeyeceği ve iddia edemeyeceği, beklese ve varsayım etse bile, şahısların alabilecekleri her türlü önlemlere karşın meydana gelmesini engelleyemeyeceği, bireylerin önlem alma ve ihmalde bulunmama yükümlülüklerini aşan nitelikte ve yükte olan, dıştan (kişinin işletmesi dışından) gelen, harikulâde, olağan dışı ve mutad ve devamlı olanın dışında gerçekleşen nitelikte bir olay, olgu yahut durumdur.
Mücbir sebep halinde, kişi ile meydana gelen sonuç ortasındaki nedensellik bağının kalktığından, oluşan sonuca zorlayan sebep oluşturan olayın yol açtığından ve iradesi dışında meydana gelen sonuç sebebiyle şahsa yüklenebilecek hiçbir kusurun bulunmadığından kelam edilir. Yani, nedensellik bağının varlığı (causality) yahut ilgili kişinin zorlayıcı sebep teşkil eden olay, durum yahut olguya kendi kusurlu, kasıtlı yahut ihmali bir hareketi ile yol açmış olması halinde, ilgili kişi, zorlayıcı sebeplerin kendi lehlerine olabilecek tesirlerinden ve sonuçlarından yararlanamazlar.
MÜCBİR SEBEP İLANI BEKLENEN HALLER
Mücbir sebep ve beklenmeyen haller şunlardır;
a) Doğal afetler (yangın, yer sarsıntısı, su basması, don, fırtına, kasırga vb.)
b) Yasal grev ve lokavtlar,
c) Genel salgın hastalık,
ç) Kısmi yahut genel seferberlik ilanı,
d) Devletçe konulan yasaklar, abluka yahut savaş hali, terör,
e) Ağır kaza, ağır hastalık ve tutukluluk,
f) Yükümlü firmanın iflası yahut şahıs firmalarında firma sahibinin mevti,
g) Yükümlü firmanın faaliyetinin kamu otoritelerince durdurulması,
ğ) Yükümlünün iradesi dışında meydana gelen ve müdahalesiyle önlenemeyecek öbür durumlar.”
hükmünü amirdir.
