Nüfus artışı duruyor: Gelecekte yaşlılar, gençlerden fazla mı olacak?

Kısa bir mühlet öncesine kadar, Dünya nüfusunun artışında rastgele bir yavaşlama belirtisi yoktu. Fakat son birkaç yılda, nüfus artışı neredeyse durma noktasına geldi. Artık birçok ülkede nüfusun doruğa ulaştığı ve yüzyılın sonuna kadar düşeceği düşünülüyor.

2024 yılında, gezegenimizin nüfusu sekiz milyara ulaşarak yeni bir dönüm noktasına geldi. Lakin BM’nin son tahminlerine göre, önümüzdeki 60 yıl içinde dünya nüfusunun yalnızca iki milyar daha artması bekleniyor.

2080’lerde, dünya nüfusunun 10,3 milyara ulaşması ve daha sonra yüzyıl sona ermeden evvel 10,2 milyara gerilemesi öngörülüyor. Uzmanlar, dünya nüfusunun 2100’den evvel tepeye ulaşma ihtimalinin %80 olduğunu düşünüyor.

Ancak on yıl evvel, bu ihtimal yalnızca %30 olarak varsayım ediliyordu ve kimi modeller, 2100 yılına kadar global nüfusun 12 milyarı aşacağını öngörüyordu. Nüfus artışındaki bu sürat değişikliği, doğurganlık oranlarındaki büyük düşüşle açıklanabilir. Bir ülkenin nüfusunu koruyabilmesi için doğurganlık oranının 2,1 civarında olması gerekiyor. Lakin artık ülkelerin yarısından fazlasında bu oran, kritik hududun altına indi.

Son datalara nazaran, tüm ülkelerin neredeyse beşte biri artık “ultra düşük doğurganlığa” sahip, yani bayan başına 1,4’ten az canlı doğum yaşanıyor. Dünyanın en kalabalık ülkesi olan Çin de bu gruba dahil. Rusya, Japonya ve 60’tan fazla ülkeyle birlikte Çin, artık azamî nüfuslarına ulaştı ve düşüşe geçti. Bu ülkelerdeki nüfusun 2054’e kadar yaklaşık %14 oranında azalacağı varsayım ediliyor.

Demografik geçiş

Doğurganlık oranlarını etkileyen birçok faktör olmasına karşın, bu yaygın düşüş büyük ölçüde “demografik geçiş” olarak bilinen olguyla açıklanabilir. Endüstrileştikçe bayanlar daha az bebek sahibi olma eğiliminde. Bayanlar, daha fazla meslek fırsatına sahip oluyor ve çoklukla hayatlarının ilerleyen devirlerinde aile kurmayı tercih ediyor. Çocuk mevt oranlarındaki düşüşler ve toprağı işlemek için büyük ailelere duyulan gereksinimin azalması üzere etkenler de daha az bebek doğmasına katkıda bulunuyor.

Doğurganlık oranlarındaki bu düşüş, artan hayat beklentisiyle birleştiğinde, nüfusun demografik yapısını temelden değiştirebilir ve toplam nüfusun yaşı çok daha yükselebilir. Uzmanlar, nüfus artışında genel bir azalma öngörmenin yanı sıra, 2070 yılı civarında 65 yaş üstü insanların sayısının 18 yaş altındakileri geride bırakacağını da öngörüyor.