Paris 2024’e doğru: Olimpiyatın binlerce yıllık öyküsü

Dünyanın en büyük spor tertibi olan ve 33. 26 Temmuz-11 Ağustos’ta Fransa’nın başşehri Paris’te düzenlenecek olimpiyatların geçmişi, milattan evvel 8. yüzyıla kadar uzanıyor.

Tüm dünyadan atletlerin iştirakiyle gerçekleşen olimpiyatlar, günümüzün en büyük spor tertibi. Sportmenlerin muvaffakiyetleri, yerinden yahut ekran başından 100 milyonlar tarafından takip ediliyor. 4 yılda bir düzenlenen olimpiyatlar, branş çeşitliliği ve farklı ülkeleri temsil eden atletleri bir ortaya getirmesi bakımından başka spor etkinliklerinin ortasında başka bir pozisyona sahip.

Sporu, kültür ve eğitimle bir ortaya getirmek, herkesin spor yapmasını ve yarışmaktan keyif almayı teşvik etmenin yanı sıra spor vasıtasıyla barış, dostluk, dayanışma, fair play ve hürmet ruhu içinde daha uygun bir dünya oluşturmayı hedefleyen çağdaş olimpiyatların kökleri, milattan evvel 8. yüzyıla kadar dayanıyor.

Antik olimpiyatlar, Mora Yarımadası’nın batısındaki Elid’in hükümdarı Iphitos’un buyruğuyla Yunan mitolojisindeki ilah Zeus onuruna, Olimpiya bölgesinde düzenlenen dini içerikli şenliklerle başladı. Evvelce bir gün süren koşulardan oluşan oyunlara, yıllar içinde değişik aralıklarda yarışlar, disk ve cirit atma, uzun atlama, boks, güreş, atlı otomobil yarışları üzere branşlar da eklenerek şenliklerin mühleti 5 güne çıkarıldı.

Yalnızca erkeklerin katılabildiği ve vakitle kent devletler ortasında siyasi bir güç gösterisine dönüşen müsabakaların kazananlarına, ödül olarak zeytin kısmından yapılmış taç veriliyordu. Milattan evvel 2. yüzyıldaki Roma işgali sonrası Atina’ya alınan oyunlar, bunu bir pagan ritüeli olarak gören İmparator I. Theodosius tarafından milattan sonra 4. yüzyılda kaldırıldı.

MODERN OLİMPİYATLARIN DOĞUŞU

“Hayatta önemli olan zafer elde etmek değil çabalamaktır. Önemli olan kazanmak değil iyi mücadele etmektir.” kelamının sahibi Fransız tarihçi Pierre de Coubertin, yaklaşık bin 500 yıl sonra çağdaş oyunların başlamasına ön ayak oldu.

Olimpiyatların tekrar düzenlenmesi gerektiğini savunan Baron Coubertin, 1892’de Paris-Sorbonne Üniversitesindeki konuşmasında, uluslararası spor organizasyonu fikrini öne sürdü. Uluslararası Olimpiyat Komitesinin (IOC) ilk toplantısı, sporu yaygınlaştırmak gerektiğine ve spordaki rekabetin savaşları önleyebileceğine inanan Coubertin önderliğinde 23 Haziran 1894’te Paris’te gerçekleşti.

1. IOC Toplantısı sonucunda olimpiyatların yeniden düzenlenmesine ve ilk oyunların 1896’da Atina’da yapılmasına karar verildi. 1896 Atina Olimpiyatları’nın programında 9 branş (atletizm, bisiklet, cimnastik, eskrim, güreş, atıcılık, halter, yüzme, tenis) yer aldı.

1916’da Birinci Dünya Savaşı, 1940 ve 1944’te ise İkinci Dünya Savaşı yüzünden yapılamayan olimpiyatlar, bu 3 istisna dışında her 4 yılda bir organize edildi. 2020 Tokyo Olimpiyat Oyunları, yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgını nedeniyle bir yıl gecikmeli olarak 2021’de gerçekleştirildi.

OLİMPİYATLARIN LOGOSU VE SLOGANI

IOC kurucusu Coubertin tarafından 1912’de tasarlanan olimpiyat logosu, beyaz yer üzerine iç içe geçmiş mavi, sarı, siyah, yeşil ve kırmızı halkalardan oluşuyor. Baron Coubertin, o devir oyunlara katılan tüm ülkelerin bayraklarının rengini barındırdığı için bu türlü bir sembol kullanmayı tercih etti.

Aynı vakitte Avrupa Olimpiyat Komiteleri (EOC), Asya Olimpik Kurulu (OCA), Afrika Ulusal Olimpiyat Komiteleri Birliği (ANOCA), Pan Amerikan Spor Tertibi (PASO) ve Okyanusya Ulusal Olimpiyat Komiteleri’ni (ONOC) ve dolayısıyla 5 kıtayı temsil eden halkalar, ilk kez 1920 Antwerp Olimpiyatları’nda kullanıldı.

“Daha hızlı, daha yüksek, daha güçlü” manasına gelen Latince “Citius, Altius, Fortius” sloganını, olimpiyatlara adapte eden isim de Baron Coubertin’dir. Coubertin, sporu güçlü bir eğitim aracı olarak kullanan Katolik mezhebine bağlı Dominikan rahibi ve öğretmen arkadaşı Henri Didon’un, okullar ortası bir atletizm müsabakasında hatiplere has bir coşkuyla “Citius, Altius, Fortius” sözleriyle bitirdiği konuşmasından çok etkilenmişti.

“Citius, Altius, Fortius”u olimpiyatların düsturu haline getiren Coubertin, birinci sefer 1924 Paris Olimpiyatları’nda tanıtılan sloganın, rekorlara meydan okuyan sporcular için olduğunu söyleyerek, “Bu üç kelime, etik güzelliği temsil ediyor” demişti.

OLİMPİYAT MARŞI

“Koşuda, güreşte ve (gülle) atmada, soylu yarışmaların itici gücüyle parla” dizeleri birçok kişiye yabancı gelebilir. Aslında bu dizeler, sporun kalbinin attığı olimpiyatların, açılış töreninde seslendirilen Olimpiyat Marşı’nın özgün halindeki, ufak bir kısmından öteki bir şey değil.

1894’teki ilk IOC toplantısında başkanlık koltuğuna geçen Yunan Demetrius Vikelas, vatandaşları şair Kostis Palamas ve operacı Spyridon Samaras’ı, oyunlara has bir marş yapmaları için görevlendirdi. Böylelikle koroyla söylenen kısa bir oratoryo olan Olimpiyat Marşı ortaya çıktı. Çağdaş olimpiyatların birincisi olan 1896 Atina’nın açılış töreninde seslendirilen marş, sözleri şarkıya uyarlandıktan sonra Resmi Olimpiyat Marşı olarak 1958’de Japonya’nın başkenti Tokyo’da düzenlenen 54. IOC Toplantısı’nda tescillendi.

Olimpiyat Marşı’nın Türkçe çevirisi şöyle:

Ey kadim (antik) ölümsüz ruh,

Güzelliğin, büyüklüğün ve hakikatin tertemiz babası

(Gökten) in, göster kendini ve şimşek üzere çak

Sahip olduğun yer ve gökyüzünün ihtişamıyla

Koşuda, güreşte ve (gülle) atmada,

Soylu müsabakaların itici gücüyle parla

Ve kolu solmayan çiçeklerle donat

Vücudunu, muktedir ve hürmet duyulur yap

Ovalar, dağlar ve denizler seninle ışıldar

Eflatun beyaz büyük bir mabet gibi

Sana tapmak için bu mabede koşar

Ey her ulusun kadim ölümsüz ruhu