Uzayda 37 gün geçiren farelerde garip değişim

Uzay, her vakit insanların dayanıklılığını zorlayan bir ortam olmuştur. Sıfır yerçekimi ve yüksek radyasyon üzere ekstrem şartlar, insan fizyolojisi üzerinde derin tesirler bırakabilir. Uzayda uzun mühlet kalmanın, kan hücrelerinden kemiklere kadar birçok değişime yol açtığı biliniyor.

Ancak, bu değişimlerin hangi spesifik noktalarda gerçekleştiği şimdi tam manasıyla çözülememiş durumda. Neyse ki, bu tıp araştırmalar için beşerler yerine sıklıkla fareler kullanılmakta ve bu sayede inançlı bir formda kritik bilgilere ulaşılmaktadır.

Örneğin, NASA’nın araştırmaları uzayda geçirilen her bir aylık sürede, ağırlık taşıyan kemiklerin yoğunluğunda en az %1 oranında bir azalma olabileceğini gösteriyor. İlk bakışta %1 önemsiz gibi görünse de, bu oran düşündüğünüzden çok daha ciddi. Ayrıca bu süreç, iki hafta gibi kısa bir sürede %20’lik kas kütlesi kaybıyla birlikte gerçekleşebiliyor. Böylesi dramatik kayıpların düzeneklerini anlamak, hem mevcut hem de gelecekteki uzay misyonlarının sağlıklı ve inançlı bir formda tamamlanması için büyük ehemmiyet taşıyor.

Yeni bir çalışma kapsamında, dişi fareler Milletlerarası Uzay İstasyonu’nda (UUİ) 37 gün boyunca tutuldu. Bu farelerin kemik büyüme süreçleri incelendi ve son derece beklenmedik bulgular ortaya çıktı. Araştırma, kemik kaybının bedende eşit biçimde dağılmadığını ve yük taşıyan bölgelerin, kas kuvvetiyle yüklenen bölgelere nazaran daha fazla kayıp yaşadığını ortaya koydu. Örneğin, uyluk kemiklerinde kayıp oranı, omurga kemiklerine kıyasla daha yüksekti. Farklı bir halde, yüksek radyasyon düzeylerinin bu duruma tesiri olmadığı gözlemlendi.

Medaka balıklarından farelere uzanan araştırmalar

Önceki çalışmalarda UUİ’ye gönderilen medaka balıkları, kemik kayıplarındaki sürecin daha net anlaşılmasını sağlamıştı. Bulgular, düşük yerçekiminin, kemik yapan osteoblastlar ve kemik yıkıcı osteoklastlar ortasındaki istikrarda bozulmaya yol açtığını ortaya koymuştu. Uzaydaki osteoklastların daha faal çalıştığı ve bu nedenle kemik mineral yoğunluğunun önemli biçimde düştüğü belirlenmişti.

Ancak yeni çalışma, bu istikrarın her kemik tipi için birebir biçimde bozulmadığını öne sürüyor. Örneğin, tartı taşıyan uyluk kemikleri uzayda kütle kaybederken, çene ve kafatası kemiklerinde yoğunluk artışı görülebiliyor. Bu artışın, uzayın birinci günlerinde bedenin üst kısmındaki artan kan basıncıyla ilişkili olduğu düşünülüyor. Astronotlarda yüz şişmesi, baş ağrıları ve koku alma duyusunun etkilenmesi üzere semptomlarla kendini gösteren bu durum, bedenin fazla kanı atmasıyla vakitle dengeleniyor.

Bu kapsamlı çalışma, PLOS One mecmuasında yayımlanmış durumda ve uzayın insan fizyolojisi üzerindeki tesirlerini anlamamız açısından değerli bir adımı temsil ediyor. İnsanlığın derin uzay keşifleri yolunda daha inançlı ve sağlıklı ilerleyebilmesi ismine bu cins çalışmalar büyük bir ehemmiyete sahip.