Yapay zeka tarihi yeniden yazılıyor: İlk sohbet botu 60 yıl sonra geri döndü

1960’ların efsanevi sohbet botu ELIZA, 60 yıl aradan sonra yeniden hayat buldu. Massachusetts Teknoloji Enstitüsü’nden (MIT) Joseph Weizenbaum tarafından geliştirilen ve yapay zeka tarihinin mihenk taşlarından biri olarak kabul edilen ELIZA, Stanford Üniversitesi ve MIT araştırmacılarının çalışmalarıyla tekrar kodlandı.

ELIZA, ismini George Bernard Shaw’un ünlü tiyatro oyunu Pygmalion’daki Eliza Doolittle karakterinden alıyordu. Kolay bir yapıya sahip olmasına karşın, kullanıcılarla hudutlu bir sohbet gerçekleştirebiliyordu. Bilhassa “terapist” modu, kullanıcıların duygusal tabirlerini daha derinlemesine keşfetmelerine imkan tanıyordu. Örneğin, “Bütün erkekler aynı” diyen bir kullanıcıya ELIZA, “Hangi açıdan?” diye sorarak sohbeti devam ettiriyordu.

KAYBOLAN KODLAR BULUNDU

Weizenbaum’un, artık kullanılmayan bir programlama lisanıyla yazdığı özgün ELIZA kodu, uzun mühlet kayıp sanılmıştı. Lakin 2021’de Stanford Üniversitesi’nden Jeff Shrager ve MIT arşivcisi Myles Crowley, Weizenbaum’un kişisel arşivlerinde kodun tamamını bulmayı başardı. Shrager ve ekibi, kodu yeniden düzenleyerek ELIZA’yı hayata döndürdü.

Shrager, bu projeyi, “erken dönem yapay zekanın nasıl şekillendiğini anlamak için eşsiz bir fırsat” olarak nitelendiriyor. “Bilgisayar bilimcilerinin kodlarına sahip olmak, onların düşünce süreçlerinin bir kaydına sahip olmak gibidir” diyen Shrager, ELIZA’nın yapay zeka tarihindeki değerini vurguluyor.

MODERN VE ESKİ BİRLEŞİYOR

Geri döndürülen ELIZA, yepyeni versiyonuna sadık kalarak tasarlandı. Araştırmacılar, özgün kodda yer alan ve sayılarla ilgili bir kusur nedeniyle programın çökmesine neden olan sorunu düzeltmemeyi tercih etti. Shrager, bu kararı, “Mona Lisa’daki bir fırça darbesini düzeltmeye benzer” diyerek açıkladı.

Yeni ELIZA, eski koduyla neredeyse tıpkı karşılıkları verirken, çağdaş yapay zeka araçlarının tersine kullanıcıların tabirlerini derinlemesine keşfetmelerine odaklanıyor. Shrager, ELIZA’nın en değerli özelliğini, “dinlemek” olarak tanımlıyor. Bugünün sohbet botları cümleleri tamamlamaya çalışırken, ELIZA, kullanıcıların konuşmayı sürdürmesine imkan tanıyordu.

Hakem değerlendirmesinden geçmemiş olan bu çalışma, arXiv platformunda yayımlandı. ELIZA’nın yine hayata döndürülmesi, günümüz yapay zeka sistemlerine kıyasla daha az yanlışlı ve tarafsız bir yapı sergileyen eski teknolojilere duyulan ilgiyi artırabilir.

Weizenbaum’un 60 yıl evvel insan-bilgisayar etkileşiminde açtığı yol, bugün yapay zekanın geldiği noktayı daha âlâ anlamamıza yardımcı oluyor. ELIZA, dinleme odaklı yapısıyla çağdaş sohbet botlarına ilham kaynağı olmaya devam ediyor.